Blockchain Yani Block Zinciri Nedir?
Blok zinciri, bir bilgisayar ağının düğümleri içinde paylaşılan dağıtılmış bir veri tabanıdır. Veri tabanında bulunan her bir blok zinciri, detayları elektronik olarak dijital halde saklar. Blok zincirleri, güvenilir ve merkezi olmayan bir davranış hareketinin kaydını tutmak için Bitcoin benzer biçimde kripto para sistemlerindeki mühim rolleriyle bilinir. Blok zincirindeki yenilik, bir veri kaydının aslına uygunluğunu, sistemsel güvenliğini koruma altına alması ve üçüncü tarafa gereksinim duymadan itimat oluşturmasıdır. Tipik bir veri tabanı ile bir blok zinciri arasındaki temel farklardan biri, verilerin yapılandırma şeklidir. Bir blok zinciri, bilgi kümelerini tutan bloklar olarak bilinen gruplar halinde detayları bir araya toplar. Blokların depolama kapasiteleri vardır. Doldurulduklarında kapatılır ve öncesinden doldurulmuş bloğa bağlanarak blok zinciri olarak bilindik bir veri zinciri oluşturur. Yeni eklenen bloğu takip eden bütün yeni bilgiler, doldurulduktan sonrasında zincire eklenecek olan yeni oluşturulmuş bir bloğa derlenir. Yani bir blok zinciri, adından da anlaşılacağı gibi, verilerini birbirine dizilmiş parçalar (bloklar) halinde yapılandırılmasıdır. Oysa bir veri tabanı, verilerini tablolar halinde yapılandırılmasıdır. Bu veri yapısı, merkezi olmayan bir yapıda uygulandığında, doğası gereği geri döndürülemez.
Blockchain Nasıl Çalışır?
Blok zincirinin amacı, dijital bilgilerin kaydedilmesine ve dağıtılmasına izin vermektir, ancak düzenlenemez. Bu şekilde, bir blok zinciri, değişmez defterlerin veya değiştirilemeyen, silinemeyen veya yok edilemeyen işlem kayıtlarının temelidir. Bu nedenle blok zincirler, dağıtılmış defter teknolojisi olarak da bilinir. İlk olarak 1991’de bir araştırma projesi olarak önerilen blok zinciri kavramı, ancak nerdeyse 20 yıl sonra 2009 yılında Bitcoin’in piyasaya çıkmasıyla hayatımıza girmiş oldu. O zamanlarından beri blok zincirlerin kullanımı artış gösterip çeşitli kripto para birimlerinin, merkezi olmayan finans (Defi) uygulamalarının, takas edilemeyen tokenlerin ve akıllı sözleşmelerin yaratılmasına neden oldu.
Blockchain Kavramının Avantajları
Blockchain kullanılmaya başlanıldığından beri yatırımcıya daha fazla güven sağladığı görülmüştür. Örnek vermem gerekirse Blockchain, yalnızca üyelere açık olan bir ağın parçası olarak, zamanında ve doğru verileri aldığınızdan, gizli blockchain kayıtlarınızın sadece özel olarak erişim izni verdiğiniz ağ üyeleriyle paylaşılacağından emin olabilirsiniz. Blockchain size daha güçlü güvenlik ağ altyapısı sağlar. Tüm ağ üyelerinin veri doğruluğu üzerinde görüş birliğinde olmaları gerekir ve doğrulanan tüm işlemler kalıcı olarak kaydedildiğinden bunlar hiçbir şekilde değiştirilemez. Hiç kimse, hatta sistem yöneticisi bile, bir işlemi silemez. Blockchain normale göre daha fazla verimlilik sağlar. Ağ üyeleri arasında paylaşılan dağıtılmış bir büyük defter sayesinde, zaman kaybına yol açan kayıt mutabakatları ortadan kaldırılır. Ayrıca, işlemleri hızlandırmak için blockchain içinde, akıllı sözleşme adı verilen bir dizi kural depolanıp otomatik olarak yürütülebilir.
Lojistik’de Blockchain
Küresel denizcilik endüstrisinde yer alan 50.000’den fazla ticari gemi ve yük geçişini düzenleyen çok sayıda gümrük makamı ile verimlilik kazanımları için önemli bir odak alanı deniz taşımacılığıdır. Bugün deniz taşımacılığının ardındaki karmaşıklığı vurgulayan bir örnek vermem gerekirse Doğu Afrika’dan Avrupa’ya soğutulmuş malların basit bir sevkiyatının, bu taraflar arasında 200’den fazla farklı etkileşim ve iletişim ile yaklaşık 30 kişi ve kuruluştan geçebileceği tahminidir. Blockchain teknolojisi, deniz taşımacılığı gönderileri için ticari belgeler ve idari işlemlerle ilişkili zamanın yanı sıra maliyeti optimize etme konusunda büyük bir potansiyele sahiptir.
Deniz taşımacılığında verimliliğin kilidini açmak için Maersk ve IBM, ticari iş akışlarını ve uçtan uca sevkiyat takibini dijitalleştirmek ve küresel bir blok zinciri tabanlı sistem kurmak için bir girişim başlattı. Sistem, tedarik zincirindeki her bir paydaşın, nerede olduğunu anlayarak, tedarik zinciri boyunca malların ilerlemesini görüntülemeye olanak tanımaktadır. Paydaşlar ayrıca gümrük belgelerinin durumunu görebilir, konşimento ve diğer verileri görüntüleyebilirler. Blok zinciri teknolojisi, bu belgeler için güvenli veri alışverişi ve kurcalamaya karşı korumalı bir depo sağlar. Bu iki şirket bu çözüm yolunun yıllık olarak on milyonlarca nakliye konteynerini takip etmesini beklemektedir. Bu sistem konteynerlerin, gecikmeleri ve dolandırıcılık olaylarını önemli ölçüde azaltabilecek potansiyele sahiptir ve bu şekilde lojistik endüstrisinde milyarlarca dolar tasarruf sağlanabileceği düşünülmektedir.
Konşimento, deniz taşımacılığında en önemli belgelerden biridir ve sevk edilen mallar için bir makbuz ve sözleşme görevi görür. Bir konşimentoda saklanan bilgilerin önemli olmasının sebebi: Gönderi tanımı, miktarı ve varış yeri gibi gerekli tüm ayrıntıları ve ayrıca malların nasıl ele alındığıyla birlikte nasıl faturalandırılması gerektiğini içermesidir.Deniz taşımacılığı şirketi ZIM, lojistikte genellikle “kutsal kâse” uygulaması olarak görülen gerçek konşimentoyu dijitalleştirmek için bir pilot uygulama yürüttü. Wave tarafından geliştirilen blockchain tabanlı bir sistemin denemesi sırasında, ZIM ve diğer pilot katılımcılar merkezi olmayan ağ aracılığıyla başarılı bir şekilde orijinal elektronik dokümanları aldılar, transfer ettiler ve yayınladılar. Bu proje, Çin’den Kanada’ya sevk edilen konteynerler üzerinde uygulandı ve ithalatçılara (yani alıcılara) sorunsuz bir şekilde teslim edildi. Hâlâ pilot aşamada olmasına rağmen, dijital bir konşimentonun endüstri tarafından benimsenmesi önemli olacaktır. Dijital konşimento, tedarik zincirlerini maliyetleri düşürmede büyük ölçüde destekleyebilir, hatasız dokümantasyon ve orijinal dokümanların hızlı transferini sağlayabileceği düşünülmektedir.
Accenture, ticaret belgelerinin düzenlenmesine kadar yük sorgulamaları için geleneksel konşimentoyu değiştirmeye odaklı ve aynı zamanda bütün tedarik zinciri hissedarları için tek bir güven kaynağı olanağı sağlayan bazlı bir sistem geliştiriyor. Burada, merkezi olmayan bir ağ, tedarik zincirindeki tüm tarafları birbirine bağlar ve doğrudan iletişimi sağlayarak, merkezi birimlerden geçme ve aracılara güvenme ihtiyacını ortadan kaldırır. Accenture bünyesindeki Adriana Diener, Global Freight & Logistics Lead’e göre bu projenin kanıtlanmış değeri beklentileri aşıyor: “Malları sevk etmek için geleneksel konşimento belgelerini değiştirmek gerekçesiyle blok zinciri kullanmak, süreç verimliliği ve operasyonel maliyette milyonlarca dolar kazandıracak. Nakliyeciler, alıcılar, limanlar, gümrük acenteleri, bankalar ve sigorta şirketleri dahil olmak üzere ticaret ekosistemindeki birden fazla taraf için tedarik zinciri boyunca indirim faydaları sağlayacaktır.”
Özetle, tüm bilgilerin ışığında Blockchain ileride tedarik zinciri dışında birçok yerde adından söz ettirecek gibi görünüyor. Blockchain’in önemi günümüzde gelişen merkeziyetsiz yapılardan kaynaklanan olumsuz olaylarla daha çok anlaşılıyor. Bundan dolayı birçok şirket yeni yatırımlarla bu sektöre inovatif fikirlerle blockchain teknolojisine katkıda bulunup dahil oluyor. Biz ise blockchain kavramını öğrenmek ve uygulamak için bol bol okumalı ve bilgi aktarımı yapıp blockchain teknolojisine geçiş yapmalıyız çünkü gelecek teknolojinin değişimine uyum sağlayanlarda.
EREN ÖZSOY