Nabucco, Rus doğalgazına alternatif olması amae1yla Hazar ve Ortadoğu doğalgazının Türkiye üzerinden Avrupa’ya taşınmasını baz alan bir boru hattı taşımacılığı projesidir.
Nabucco boru hattı projesi, Avrupa’nın en fazla oranda ithal ettiği Rus doğalgazına alternatif olması amacıyla Hazar ve Ortadoğu doğalgazının Türkiye üzerinden Avrupa’ya taşınmasını baz alan bir boru hattı taşımacılığı projesidir. Proje, AB’nin doğalgaz tedarikinde kaynak çeşitliliği yaratmak ve enerji güvenliğini arttırmak açısından en uygun alternatif proje ve doğu-batı enerji koridorunun en önemli ayağı olarak görülmektedir. Proje, Avrupa’nın en büyük doğalgaz tedarikçisi Rusya’ nın Avrupa’ya yaptığı sevkiyatlara alternatif olduğundan ötürü özellikle ABD ve AB tarafından desteklenmektedir.
Verdi’nin Operası Yeraltına İndi
BOTAŞ Şirketi, eski ve şuan görevde bulunan strateji ve iş geliştirme daire başkanlarını doğu-batı arasında yeni bir enerji koridoru kurulması konusunda pazar araştırması yapmaları için Avrupa’ya göndererek Nabucco projesinin tohumlarını atmıştır. Bölgede yapılan uzun araştırmalar sonucunda BOTAŞ Şirketi Avusturyalı OMV şirketine proje ortaklığı için teklifte bulundu. OMV Şirketi projenin gelecek açısından önemini fark ederek teklifi kabul etmenin yanı sıra projenin AB projesi olması gerektiğini düşündü ve başvuruda bulundu. Böylece NABUCCO, AB Projesi haline geldi.
BOTAŞ ile OMV şirketleri arasında resmi anlaşma 24 Mayıs 2002 tarihinde imzalandı. Bu anlaşmayı 11 Ekim 2002 tarihinde ülkeler arası anlaşma izledi. Proje ortaklarının bu anlaşma öncesi Viyana’da izlemeye gittikleri 2.Nabuccodonosor’in hayatından bir bölüm anlatan İtalya besteci Giuseppe Forrunino Francesco Verdi’ nin Nabucco Operası, proje ortaklarına proje ismi konusunda ilham vermiştir. Ve böylece birçok ülkeyi etkilemesi planlanan boru hattı ile doğalgaz taşımacılığı projesinin ismi NABUCCO olmuştur.
Proje Özellikleri
2011 yılında inşasına başlanması planlanan 3.300 km uzunluğundaki boru hattı Erzurum’dan başlayarak Bulgaristan, Romanya ve Macaristan üzerinden terminal ülke olan Avusturya’ya varacaktır. Hat batı ucunda Avusturya’nın Baumgarten an Der March hattı ile doğu ucunda ise Erzurum’da Türkiye-İran Doğalgaz hattı ile birleşerek yapımı düşünülen Trans-Kafkas Hattı ile bağlanması planlanmaktadır. Hat aynı zamanda Erzurum’dan Gürcistan üzerinden Azerbaycan’ a bağlanan mevcut boru hattını kullanması olasıdır. Proje tamamlandıktan sonra sahip olduğu özelliklerle hem Orta Doğu’yu hem de Orta Asya’yı gaz hatları ile Avrupa’ ya bağlamış olacaktır. Hat bütünüyle tamamlandığı zaman AB’nin TransAvrupa Enerji Hattı’nın bir parçası konumuna gelecektir.
2004 yılında, projenin tamamlanması ve projenin kontrolünün daha sıkı yapılabilmesi için Nabucco Gas Pipeline International GmbH firması kurulmuştur. Firma ilk olarak %20’şer ortaklıkla 5 firma tarafından kurulmuştur. Bu firmalar Türkiye’den BOTAŞ, Avusturya’dan OMV, Macaristan’dan MOL, Romanya’dan TRANSGAZ ve Bulgaristan’dan BULGARGAZ’dır. 2008 yılında da Alman enerji devi RWE projeye 6.ortak olarak girmiştir.
Projenin faaliyete geçiş tarihi 2014 yılında ve onu izleyen ilk yıllarda taşınan doğal gaz miktarının yıllık 8-10 milyar metreküp olması bekleniyor. Tahminen 2020 yılında tam kapasite ile çalışmaya başladığında yaklaşık yıllık 30 milyar metreküp doğalgaz taşıması hedefleniyor.
Projenin en önemli hedeflerinin AB’nin Rus doğalgazına olan bağımlılığını azaltmak, kaynak çeşitliliği yaratmak ve enerji güvenliğini arttırmak olduğunu düşünürsek, proje için en az 4 veya 5 doğalgaz tedarikçisine ihtiyaç vardır. Projenin en büyük sorunu hattı dolduracak doğalgazın henüz bulunamamış olmasıdır. Projeye katılması kesinleşen tek ülke Azerbaycan dır. Azerbaycan’ın yıllık toplam doğalgaz üretiminin 14,7 milyar metreküptür. Ürettiği doğalgazın bir kısmını iç pazarda tüketmekte bir kısmını da Rusya ile olan anlaşması gereği Rusya’ya satmaktadır. Geriye kalan doğalgaz da projenin ilk yılları için gerekli olan miktarı bile karşılamakta yetersizdir. Nabucco Projesi için Azerbaycan’dan sonraki en olası ülkeler Türkmenistan ve Iraktır. Dünyanın en büyük 5.doğalgaz rezervlerine sahip olan Türkmenistan Nabucco Projesi için çok önemli bir kaynaktır. Fakat Türkmenistan ürettiği doğal gazın 2/3 ünü Rusya’ya satmaktadır. Irak ise rezerv bakımından yüksek miktarlarda doğalgaza sahip olsa da üretim konusunda henüz gereken seviyede değil ve ürettiğini öncelikli olarak iç piyasada tüketmektedir. Bu ülkeler dışında Nabucco Boru Hattına doğalgaz tedarik edebilecek ülkeler Mısır ve İran’dır. Dünyanın en büyük 2. doğalgaz rezervlerine sahip ülke olan İran ile mevcut doğalgaz anlaşmamız vardır. Fakat siyasi koşullardan dolayı Amerika, Nabucco’nun İran’a ihtiyacı olmadığını söylüyor. İran’ın Nabucco’ya katılımıyla arz ihtiyacı büyük oranda karşılanmış olabilecektir. Şimdilik Amerika, İran’ın projeye dahil olmasına karşı olsa da projenin istenilen düzeye çıkabilmesi için yakın bir gelecekte İran’a izin vermesi gerekebilir. Projeyle ilgili arz ihtiyacını karşılamak için isterse Rusya’da bu projeye katılabilir denmektedir. Fakat bu kesinlikle yanlış bir düşüncedir. Bu proje Rus doğalgazına alternatif olması amacıyla oluşturulmuştur ve öyle de kalmalıdır. Rusya’yı Nabucco Projesine kabul etmek bütün ipleri onun eline vermek demektir.
Nabucco’ya Karşı En Büyük Engeli Rusya
Dünyanın en büyük doğal gaz rezervlerine ve üretim kapasitesine sahip ülke olan Rusya en başından beri Nabucco projesini sanal ve içi boş bir proje olarak görmektedir. Bunun sebebi de bu projenin Rusya’nın egemen olduğu doğalgaz pazarlarında Rusya’nın payını azaltabilecek olmasıdır. Rusya Nabucco Projesini etkisiz kılabilmek için projeye doğalgaz tedarikinde bulunabilecek ülkeleri politik ve ekonomik hamlelerle doğalgazlarını sadece kendisine satmaları konusunda sıkıştırıyor. Rusya, 2007 ve 2008 de Türkmenistan ve Kazakistan ile 2009 yılında da Azerbaycan ile daha fazla doğalgaz almak için anlaşma imzaladı. Rusya, doğalgaz tedarikçilerini kendi tarafına çektikten sonra buna ilave olarak doğalgaz alıcılarını da güney akım projesiyle kendi tarafına çekmeye başlamıştır. Almanya, Fransa, İtalya, Macaristan, Sırbistan Güney Akım Proje’sini imzalayan ülkeler arasındadır. Avrupa’nın tek bir politika izlememesi ve Güney Akım Proje’sine rakip olabilecek Nabucco’nun çok ağır işlemesi ve Nabucco ile ilgili birçok sorunun hala cevaplandırılamaması, Güney Akım Proje’sini avantajlı konuma getirerek Rusya’nın istediğini almasına imkan sağlıyor.
2011’e Doğru
Boru hattının inşasına 2 yıl kala, hiçbir hareketlilik olmuyor derken 13 Temmuz 2009 tarihindeki Nabucco Hükümetler arası Anlaşması İmza Töreni ve Zirve Toplantısıyla birlikte proje tekrar hız kazandı. Türkmenistan’ın AB’ ye verdiği söz ümitleri tekrar yeşertti. Nabucco Projesinde daha hızlı hareket etmek ve sorunları oldukça hızlı bir şekilde herkesin üstüne düşen görevi hakkıyla yerine getirmesi gerekmektedir. Nabucco Projesi sadece bir boru hattı projesi değil, aynı zamanda bölgenin değerini arttıracak ve bölgede güven ve istikrar ortamı sağlanmasına katkı sağlayacak bir iştir.