Küresel lojistik sektörü beş ana ulaştırma türü (denizyolu, karayolu, havayolu, demiryolu ve boru hatları)ile hizmet vermektedir. Denizyolu taşımacılığı tüm diğer ulaştırma türleri içinde özel bir yere sahiptir,çünkü dünya ticaretine konu olan malların yaklaşık %90’dan fazlası denizyolu ile taşınmaktadır.
Denizyolu taşımacılığı doğası gereği karmaşık ve dinamik bir yapıya sahiptir. Bu yapı içinde pek çok taraf
ve paydaş yer alır. Küresel lojistiğin uyum içinde gerçekleşmesi ve küresel tedarik zincirleri içinde yükün fiziki akışının başarıyla sürmesi tüm bu tarafların uyum içinde çalışmasını gerektirir. Küresel denizcilik sektörü 12 milyar tonu geçen taşıma miktarı, on binlerce ticaret gemisi, yaklaşık altı bin limanı ve milyonlarca çalışanıyla üzerine düşen misyonu geçmişte olduğu gibi bugün de başarı ile sürdürmektedir.
Ülkemizdeki liman altyapısına bakıldığında; Ülkemizde 105 limanda genel kargo ve/veya kuru dökme yük
hizmeti verilmektedir. Ülkemizde elleçlenen yük dikkate alındığında sıvı dökme yüke hizmet veren
şamandıra ve dolfen tipi kıyı yapıları hariç tutulduğunda liman sayısı olarak genel kargo (+kuru dökme yük) elleçleyen limanlar en büyük liman grubunu oluşturmaktadır.
Ülkemizde geçici işletme izinleri de dahil olmak üzere toplam 46 limanın konteyner gemi ve yüklerine
hizmet verme izni bulunmaktadır. Ancak söz konusu limanların sadece 28 adedinde konteyner gemi ve
yüklerine hizmet verilebilmektedir. Günümüzde faal olarak konteyner hizmeti veren limanların 18 adedi
Marmara Bölgesi’nde bulunmaktadır. Akdeniz ve Ege Bölgelerinde ise 4’er adet konteyner gemilerine ve
yüklerine hizmet veren liman bulunmaktadır.
Elleçlenen toplam konteyner hacmi açısından Marmara Bölgesi Türkiye’de elleçlenen konteynerin %63 ’ünü
elleçleyerek ilk sırada yer almıştır. Marmara Bölgesi açık ara fark ile uzun yıllardır ilk sıradaki yerini korumaktadır. Marmara Bölgesi’ni sırası ile %21 ile Akdeniz Bölgesi limanları, %15 ile Ege Bölgesi limanları takip etmektedir. Karadeniz Bölgesi limanlarının toplam konteyner elleçleme hacmi içerisindeki payı ise sadece %1’dir.
2023 yılı itibarı ile limanlarımızda elleçlenen toplam konteyner adedi 12.767.934 TEU olarak gerçekleşmiştir. Dış ticaret ve kabotaja konu konteyner 9.430.814 TEU iken transit konteyner adedi ise 3.337.095 milyon TEU’dur. Limanlarımızda elleçlenen dış ticarete ve kabotaja konu olan konteyner yükleri toplamda %4 oranında transit yükler ise %6 oranında artmıştır. Limanlarımızda elleçlenen toplam konteyner adedindeki artış ise %4,5 oranında gerçekleşmiştir.
2023 yılında ülkemizde elleçlenen konteynerin %15,3’ünü elleçleyen MIP Mersin Uluslararası Limanı 1.949.882 TEU konteyner elleçleyerek ilk sıradaki yerini korumuştur. Tekirdağ’daki Asyaport Limanı yaklaşık 1,7 milyon TEU ile ikinci, Marport Limanı ise 1,4 milyon TEU ile üçüncü sırada yer almıştır. Kumport Limanı 1,2 milyon TEU konteyner elleçlemesi ile bir milyon sınırının üzerinde konteyner elleçleyen dördüncü liman olmuştur.
Konteyner elleçleyen kamu limanları olan TCDD İzmir Limanı ve TCDD Haydarpaşa Limanının toplam konteyner elleçlemesi içindeki payı on yıldır düzenli düşmeye devam etmektedir. 2013 yılında toplam konteyner elleçlemesinin %10,5’i kamu limanlarında elleçlenirken, söz konusu oran 2023 yılında %2,4’e gerilemiştir.
Sıralı liste alttaki gibidir;
Ülkemizde elleçlenen transit ya da aktarma konteynerin %83,2’si Marmara Bölgesi limanlarında elleçlenmektedir. Marmara Bölgesi özellikle Karadeniz yükleri için önemli bir aktarma merkezi olmuştur. İkinci sırada %14 pay ile MIP Mersin Uluslararası Limanı, İskenderun LİMAK Limanı ve İskenderun ASSAN Limanı’nın yer aldığı Doğu Akdeniz Bölgesi gelmektedir. 2023 yılında ASYAPORT, MARPORT, KUMPORT ve MIP Mersin Uluslararası Limanı en yüksek transit konteyner elleçleyen limanlar olmuştur. ASYAPORT Limanı son üç yılda olduğu gibi yine bir milyon TEU transit konteyner sınırını aşan tek liman olmuştur. Sıralı liste alttaki gibidir.
Mustafa Aydın
Şube Müdürü – Barsan Global Logistics